اگر شما هم همانند بسیاری از دوستداران Hi-Fi اهل استفاده از هدفون های دقیق و گرانقیمت باشید، قطعاً با تقویت کننده های هدفون آشنایی دارید و یحتمل یک یا چند دستگاه از آنها را در اختیار دارید. ولی غالب مردم آشنایی مختصری با تقویت کننده های هدفون دارند و این موضوع برای آنها کمی ناشناخته می باشد. تقویت کننده های هدفون رنج قیمت وسیعی دارند و از از نمونه های بسیار ارزان تا محصولات بسیار لوکس و گرانقیمت که از حیث قیمت بی شباهت به آمپلیفایرهای سیستم های استریو نیستند، طبقه بندی می شوند، پس بد نیست نگاهی اجمالی به این مقوله بیاندازیم و در مورد این آمپلیفایرها بیشتر بدانیم.

 هدفون ها در واقع اسپیکرهای کوچک هستند. تمام اسپیکرها به تقویت کننده نیاز دارند. حقیقت اینست که هدفون ها بدون تقویت کننده قابل استفاده نیستند. شاید خیلی از افراد تصویر کنند که بسیاری از دستگاه های پخش موسیقی پورتابل بدون استفاده از تقویت کننده قادر به راه اندازی هدفون ها هستند ولی حقیقت اینست که این دستگاه ها نیز داخل خود یک واحد تقویت کننده دارند، این مساله شامل تلفن های همراه هوشمند، کامپیوترها و پخش کننده های سی دی نیز می شود.

•  اگر اکثرا دستگاه ها دارای تقویت کننده داخلی هستند، پس چه نیازی به یک دستگاه تقویت کننده خارجی است؟

به این دلیل که مشخصات فنی این امپلیفایرها تحت تاثیر سایز آنها قرار میگیرند و لاجراً می بایست توانایی آنها محدود شود تا در فضای کوچک مورد نظر، مورد استفاده قرار گیرند. یک تقویت کننده اختصاصی بزرگتر با فضایی بیشتری که دارد، دست طراح را برای استفاده از مدار بهتر باز می گذارد و امکان استفاده از مدار تغذیه بهتر و بزرگتر را نیز فراهم می آورد که برآیند تمام این مسائل، صدایی کنترل شدهتر و بهتر خواهد بود؛ همچنین برخی از هدفون ها نیازمند توان خروجی بیشتر می باشند و یک آمپلیفایر اختصاصی امکان ارائه توان بیشتر در ولوم های بالاتر را دارد و این عملکرد را با کمترین دیستورشن و اعوجاج صوتی انجام می دهد.

 هدف از ساخت یک تقویت کننده هدفون این نیست که توان به حدی بالا رود که به گوش شنونده آسیب برساند، بلکه هدف اصلی اینست که صدای کنترل شده تر و cleanتر داشته باشیم. ولی شنونده می بایست در هر حال میزان بلندی صدا را در محدوده ایمن نگهدارد.

هر هدفون دارای مشخصه های فنی می باشد که مشخص می کند که به چه میزان از توان نیاز دارد، مهمترین این شاخصه ها شاخص کارا بودن (Efficiencyy) و حساسیت (Sensitivity) و امپدانس می باشد.

• شاخص Efficiency و Sensitivityy یک هدفون مشخص می کند که آن هدفون با میزان مشخص از توان خروجی، چه میزان فشار صوتی تولید خواهد کرد. در مورد اسپیکرها معمولا این شاخص تحت عنوان میزان دسی بل تولید شده با ۱ وات توان خروجی در فاصله ۱ متری سنجیده می شود و در مورد هدفون ها میزان دسی بل تولید شده با ۱ میلی وات سنجیده می شود. یک هدفون efficient با ۱ میلی وات حدود ۱۰۰ دسی بل صدا ایجاد می کند، این میزان صدا تقریبا همان میزان صدایی ست که یک هدفون IEM (مونیتور داخل گوشی) ایجاد می کند. بنابراین یک هدفون با حساسیت بالا به میزان کمتری از توان تقویت کننده نیاز دارد و بالعکس هدفون های Hi-End که در منزل استفاده می شوند، حساسیت کمتری دارند و اهمیت استفاده از تقویت کننده در مورد این هدفون ها بیشتر می باشد، در این میان بعضی از معروفترین هدفون های پلنار و الکترواستاتیک هستند که جزو کم حساسیت ترین هدفون ها هستند و ازینرو به حداقل چند وات توان نیاز دارند تا همان میزان صدایی که یک IEM فقط با چند میلی وات تولید میکند را تولید کنند. هدفون های با sensitivity کمتر از ۹۵ دسی بل، بیشتر به تقویت کننده نیاز دارند.

عامل مهم دیگه رابطه بین امپدانس هدفون و امپدانس خروجی تقویت کننده می باشد. یک قانون کلی اینست که امپدانس هدفون می بایست حداقل ۱۰۰ برابر امپدانس تقویت کننده باشد. این قانون خیلی کلی و گیج کننده است، ولی اختصارا به این معنی است که اگر امپدانس خروجی تقویت کننده کمتر از هدفون باشد، این مساله باعث بالا رفتن نسبت شاخص تعدیل (damping factor) امپلیفایر خواهد شد که نتیجه آن کنترل بهتر تقویت کننده بر هدفون و در نتیجه صدایی کنترل شده تر و دقیق تر خواهد شد. هدفون های با امپدانس بالای ۳۰۰ اهم همچون Sennheiser HD800، با استفاده از آمپلیفایرهای لامپی OTL که امپدانس خروجی چند ده اهم دارند، بسیار بهتر راه اندازی خواهند شد در مقایسه با آمپلیفایرهای دیگر که امپدانس خروجی بالاتری دارند. IEMهای سفارشی مثل Jerry Harvey JH 13 که امپدانس ۱۰ اهمی دارند، با استفاده از تقویت کننده های با امپدانس کمتر از ۱ اهم به خوبی درایو می شوند.

نکته ای که اشاره به آن خالی از لطف نیست اینکه، هدفون ها غالبا در مشخصات خود امپدانس مشخصی را یدک می کشند، بعنوان مثال هدفون Sennheiser HD8000 دارای امپدانس ۳۰۰ اهم است ولی هر مبدل صوتی در فرکانس های مختلف، رفتار امپدانسی متفاوتی را بروز می دهد و امپدانس ذکر شده در دفترچه راهنمای محصولات تقریبا همیشه امپدانس آنها در فرکانس ۱Khz می باشد.

جمع بندی :
 در حالت کلی، یک هدفون با استفاده از تقویت کننده اختصاصی، کیفیت بالاتری را در هر ولومی ارائه می دهد. توجه کنید که مساله بسیار مهم اینست که صدا در اوج ها تمیز و بدون دیستورشن باشد. یک هدفون خوب تقریبا با هر دستگاهی صدایی معقول می دهد ولی قطعا صدایی که از یک هدفون خوب بهمراه یک تقویت کننده اختصاصی شنیده می شود بسیار متفاوت خواهد بود.